ویژگیهای مدارس ایمن

نظر به اينكه پس از وقوع انقلاب اسلامي كه منجر به سرنگوني نظام وابسته ستم شاهي و استقرار نظام مستقل جمهوري اسلامي گرديد ، همواره كشورمان در معرض تهديدات مستقيم و غير مستقيم ستمگران جهاني و ايادي وابسته به آنان بوده است و طبعا باروحيه استكبار ستيزي نظام و ملت ايران ،تهديدات دشمنان استمرار خواهد داشت . و با توجه به اينكه بخش عمده اي از تهديدات دشمن اختلال در فعاليت هاي مردم و ايجاد فشار رواني بر جامعه مي باشد ، لذا آماده سازي كليه زير ساخت هاي كشور جهت شرايط بحران ضروري بوده و از اهميت بالايي برخوردار است و بر اين مبنا، ايجاد مدارس امن جديد و ايمن سازي مدارس موجود ، به دليل استقرار آنان در گستره كليه شهرها و همچنين روستاهاي كشور ضرورت داشته و افزايش امنيت رواني دانش آموزان و خانواده ها وياس دشمنان را به همراه خواهد داشت. * مقدمه از آنجا كه : o بند 1 سياستهاي كلي نظام در خصوص پدافند غير عامل ) * ( تاكيد بر پدافند غير عامل داشته و آن را چنين تعريف نموده: “ عبارت است از مجموعه اقدامات غير مسلحانه كه موجب افزايش بازدارندگي ، كاهش آسيب پذيري ، تداوم فعاليت هاي ضروري ، ارتقاي پايداري ملي و تسهيل مديريت بحران در مقابل تهديدات و اقدامات نظامي دشمن مي گردد. “ o در بند 2 سياست هاي مذكور بر رعايت اصول و ضوابط پدافند غير عامل تاكيد نموده و يكي از اين اصول را ايمن سازي نسبت به مراكز جمعيتي برشمرده است. o بر اساس بند 6 سياست هاي كلي نظام در خصوص پدافندغير عامل به دو يا چند منظوره كردن برخي از مستحدثات تاسيسات و ... در جهت بهره گيري پدافندي از آنها بويژه در مناطق مرزي و حساس كشور شده است. o براساس بند 7 سياست هاي مذكور بر فرهنگ سازي و آموزش عمومي در زمينه به كارگيري اصول و ضوابط پدافند غير عامل در بخش دولتي و غير دولتي ، پيش بيني آموزش هاي متناسب در سطح عمومي ... نموده است. o و با توجه به اينكه مدارس كشور در مقاطع مختلف تحصيلي و با جمعيت چندين ميليوني و پراكندگي و گستردگي آن در تمام نقاط شهر و نيز روستا و همچنين ارتباط روزانه آن با زندگي تمام خانواده ها ، ايجاد مدرسه امن جديد و ايمن سازي مدارس موجود ، سبب ايجاد امنيت رواني خانواده و دانش آموزان گرديده و در شرايط تهديد علاوه بر بهره برداري دانش آموزان مي تواند به عنوان كانون امن محله مورد استفاده قرار گيرد. مصوب مجمع تشخيص مصلحت نظام در سال 1386 بيان مسئله تعداد انبوهي از مراكز آموزشي در مقاطع مختلف تحصيلي (دبستان، راهنمايي، دبيرستان و هنرستان) در سطح شهرهاي كشورمان وجود دارند، كه به عنوان سرمايه هاي ملي، صرفا جهت فعاليت آموزشي و آن هم عمدتا در طول روز مورد استفاده قرارگيرد. لكن از آنجا كه ملاحظات دفاع غير عامل در جانمائي، طراحي و اجراي اين گونه مدارس صورت نپذيرفته است، لذا در شرايط تهديد و وقوع جنگ احتمالي، فاقد ايمني هاي لازم بوده و علاوه براينكه امكان تداوم فعاليت آموزشي در شرايط بحراني ميسر نبوده، بلكه اين گونه فضاها به دليل آسيب پذير بودن و عدم پيش بيني زير ساختهاي لازم، جهت اسكان جمعيت محله پيراموني خود به عنوان فضاي امن محله نيز غير قابل بهره برداري خواهد بود. بنابراين با توجه به تهديدات متوجه كشور و جهت افزايش ايمني شهرها و شهروندان و افزايش پايداري ملي، و بهره مندي مضاعف از سرمايه هاي ملي در شرايط بروز خطر ضرورت دارد با اعمال ملاحظات دفاع غير عامل كه ذيلاارائه خواهد شد نسبت به كاهش آسيب پذيري مدارس اقدام لازم معمول گردد، به نحوي كه مدارس علاوه بر اينكه به عنوان سنگر مقاوم جلوه گر خواهند شد، بلكه به عنوان كانون و مركز ثقل محله ايفاي نقش خواهند داشت. چشم انداز مدرسه امن در راستاي سند چشم انداز كشور مدارس امن در افق چشم انداز 20 ساله كشور، با رعايت ملاحظات پدافند غير عامل مي بايستي داراي ويژگي هاي زير باشند : o استقرار در موقعيت مناسب به عنوان يكي از كانون هاي ثقل محله o داراي پناهگاه چند منظوره با قابليت خدمات رساني به محله o داراي بنايي نسبتا مستحكم و مقاوم o داراي قابليت استمرار فعاليت آموزشي و نيز اسكان جمعيت در شرايط بحران o داراي دانش آموزان و معلمين و كاركنان آماده براي شرايط بحران o داراي دانش و بينش افراد مدرسه از تهديدات دشمن و حوزه هاي عمومي پدافند غير عامل o داراي خدمات مورد نياز ومهيا براي جمعيت تحت پوشش در شرايط بحران راهبردهاي پدافند غير عامل در خصوص مدرسه امن : جهت پيشبرد اهداف عاليه پدافند غير عامل در خصوص ايجاد مدرسه امن ، راهبردهاي زير مطلوب مي باشد : o تدوين سند نظام جامع پدافند غير عامل در حوزه آموزش و پرورش كشور o تدوين دستورالعمل ها و نظامات مورد نياز آموزش و پرورش در حوزه پدافند غير عامل o تدوين و تدريس درسي جهت آشنايي معلمان و دانش آموزان با موضوع پدافند غير عامل o تهيه برنامه و اجراي رزمايش آمادگي با شرايط بحران به صورت دوره اي o تعامل هر چه بيشتر بين وزارت آموزش و پرورش و بخصوص سازمان نوسازي مدارس با بخش هاي فني و مهندسي آشنا با پدافند غير عامل o ارتقاي هر چه سريعتر فرهنگ پدافند غير عامل در ميان مسئولين آموزش و پرورش و ضرورت اهتمام آن o اولويت بخشي به طرح هاي پدافند غير عامل در وزارت آموزش و پرورش o الزامي شدن اجراي مدرسه امن در احدا ث جديد درشهرهاي مرزي و ساحلي o ايجاد نظام بازبيني و كنترل نقشه هاي مراكز آموزشي و اعمال اصلاحات لازم بر روي آن o اولويت بخشي به ايجاد مدارسي امن در مدارس شبانه روزي و نيز مدارس بزرگ و مجتمع هاي آموزشي o جلوگيري از توليد ويا افزايش نا امني هاي فيزيكي مذكور در مدارس موجود و جديدالاحداث o احاله مسئوليت مطالعه و طراحي و كنترل فني نقشه هاي مدارس به بخش مربوطه در وزارت آموزش و پرورش به منظور افزايش كارايي مدارس در شرايط بحران o اولويت بخشي و الزامي بودن مدارسي كه در محدوده پيراموني مراكز حياتي و حساس قرار دارند. o تمهيدات پدافند غير عامل در مدارس سبب افزايش كارايي مدارس به عنوان فضاي اقامتي در مواقع تبديل آن به فضاي سياحتي و ايران گردي فرهنگيان مي گردد. ويژگي هاي يك مدرسه امن يك مدرسه امن و آماده جهت شرايط بحران ناشي از جنگ ، علاوه بر دارا بودن ساير شرايط فني و مهندسي بايستي داراي ويژگي هاي زير باشد : o داراي حداقل يك طبقه زيرزمين با كاركرد دو منظوره كه در شرايط بحران نيز قابليت دائر بودن كلاسهاي درس را باشد. o داراي پناهگاه امن دو منظوره باشد ، كه علاوه بر پناهگاه در شرايط بحران، در شرايط عادي نيز به عنوان نمازخانه يا تالار اجتماعات و ... مورد استفاده قرار گيرد. o ساختمان مدرسه بايد استحكام لازم در برابر تهديدات را برخوردار باشد. o سطوح نماي ساختمان از مقاومت نسبي برخوردار باشد ، به نحوي كه با كوچكترين موج انفجار فرو نريزد. o سطوح شيشه خور (پنجره ها ) در حداقل مورد نياز باشد، از شيشه هاي بزرگ استفاده نشود. o در ساعات تعطيلي مدارس ، امكان استفاده ساكنين محله پيراموني آن فراهم باشد. o داراي يك حداقلي از شبكه برق اضطراري باشد. o داراي تجهيزات حداقلي جهت امداد و درمان اوليه مورد نياز خود باشد. o داراي وسايل و آذوقه جهت شرايط بحران باشد. o داراي منبع آب ذخيره بهداشتي باشد. o داراي دستورالعمل و جزوه آموزشي آمادگي جهت استقرار در شرايط بحران باشد. o داراي برنامه هاي آموزشي و سرگرم كننده به جهت شرايط بحران باشد. o داراي برنامه زمانبندي جهت اجراي رزمايش و آمادگي لازم باشد. o داراي تابلو ها و علائم هشدار دهنده جهت شرايط بحران ، مسيرهاي دسترسي به پناهگاه باشد. o داراي منبع ذخيره سوخت ( گازوئيل، نفت و هيزم دربرخي مناطق) باشد. o سيستم مشعل موتورخانه آن دوگانه سوز باشد. o امكان تبديل به يك مركز فوريت هاي پزشكي ( در صورت ايجاد سانحه در نزديكي مدرسه ) باشد. o داراي حمام به تعداد مورد نياز در زمان بحران باشد o داراي تاسيسات سرمايش و گرمايشي نسبتا ايمن باشد o داراي سيستم مكانيكي تهويه هوا باشد o از سقف كاذب در فضاهاي اصلي و لوازم آويزان به سقف استفاده نگردد. o كليه لوازم و تجهيزات به ديوارها مهار و مستحكم باشند. o مجهز به سامانه زنگ خبر ( آژير خطر ) باشد. o فضاي سبز مدرسه ( بويژه درخت كاري) به حداكثر ممكن افزايش يابد. o و سائر ويژگيهاي متناسب باشرايط مكاني و جغرافيايي مشكلات و موانع پيش رو: جهت اجراي راهبرد هاي پدافند غيرعامل درجهت ايجاد مدارس امن و نيل به اهداف عاليه آن، مشكلات و موانع احتمالي زير فرارو خواهد بود كه بايستي چاره انديشي شوند: o بسياري از مدارس موجود فرسوده اند و اساسا نياز به تخريب و نوسازي دارند. o مدارسي كه طي دو سه دهه اخير نيز احداث شده اند، ملاحظات پدافند غير عامل در آنها رعايت نشده است. o برخي از مدارس در زمين هاي بسيار محدود و كوچكي قرار دارند و با فشردگي فضا مواجه هستند. o تا كنون هيچ آيين نامه يا دستورالعملي جهت ايمن سازي مدارس تهيه نشده است. o تاكنون ايمن سازي مدارس در برنامه كاري سازمان نوسازي و تجهيز مدارس قرار نگرفته اند. o در طرح هاي جامع و تفصيلي شهر هاي جديد و شهركها نسبت مطالعه و پدافند غير عامل جهت فضاهاي آموزشي صورت نمي گيرد. o با توجه به اولويت ايمني مراكز حياتي و حساس و مهم در سطح كشور ،امكان اجراي مدارس امن ضعيف است. o تعداد و حجم فيزيكي و ريالي مورد نياز جهت تحقق ايجاد مدارس امن بسيار زياد است. o ايجاد مدرسه امن درصدي به هزينه اجرا مي افزايد و اين امر سبب كاهش تمايل به اجراي آن مي نمايد. o تاكنون مطالعه و طراحي يك مدرسه امن صورت نپذيرفته است فلذا تصور شخصي از زواياي مختلف مدرسه امن وجود ندارد. o كمبود زمين در مناطق متراكم و مركزي شهرها جهت احداث مدرسه امن جديد o استيجاري بودن بسياري از مدارس موجود،مانع اعمال تغييرات ويژه پدافند غير عامل مي گردد. o اعتبارات عمراني جهت نوسازي و تعمير مدارس موجود به نسبت حجم گسترده مدارس مورد نياز با كمبود شديد مواجه است o برخي نگاههاي بدبينانه به اثر بخشي اقدامات پدافند غير عامل احتمالاوجود خواهد داشت o راه طولاني جهت دستيابي به چشم انداز ايجاد مدارس امن وجود دارد. پيشنهادها و توصيه ها : جهت تحقق اهداف عاليه دفاع غير عامل در حوزه ايجاد مدارس امن ، موارد زير پيشنهاد مي گردد : o بكارگيري مشاور ذيصلاح جهت مطالعه و طراحي يك نمونه مدرسه امن o بكارگيري مشاور ذيصلاح جهت مطالعه و طراحي يك نمونه از مدارس موجود جهت ايمن سازي آن o تهيه دستورالعمل ملاحظات پدافند غير عامل در طراحي مدارس o تهيه دستور العمل ايمن سازي مدارس موجود o ايجاد نهضت ايمن سازي مدارس موجود ، با مشاركت بسيج دانش آموزي و بسيج امكانات آموزش و پرورش o بهره گيري از توان بسيج مهندسين جهت مطالعه و طراحي هاي مورد نياز o الزامي شدن اعمال ملاحظات دفاع غير عامل در احداث مدارس جديد. o ايجاد دفتر فني پدافند غيرعامل در وزارت آموزش و پرورش

نویسنده : مهندس سيد جواد هاشمي فشاركي